Menu Zamknij

Słownik kajakowy

Akwen – określony obszar wodny oceanu, morza, jeziora, rzeki, zatoki; odpowiednik określenia „teren” w odniesieniu do lądu; w obrębie portu mor., przystani lub zatoki zw. akwatorium.

Asekuracja– zabezpieczenie bezpieczeństwa, na przykład poprzez czekanie w kajaku lub na brzegu w miejscu, które może sprawiać problemy. Do działań asekuracyjnych należy też odpowiedni szyk płynięcia. Podstawowy sprzęt asekuracyjny to kamizelka i rzutka.

Bergesystem – niemiecka nazwa systemu holowniczego (patrz. system holowniczy).

Bystrze– każde gwałtowne przyspieszenie prądu; bystrza tworzą się w naturalnych i sztucznych zwężeniach koryta, w przerwach między wszelkiego rodzaju przeszkodami; woda na bystrzu tworzy fale, pieni się, cwałuje; na początku bystrza powierzchnia wody z reguły przybiera kształt tzw. warkocza, litery V zwróconej rozwartą częścią w górę rzeki; na bocznej granicy bystrza tworzy się rwąca smuga, tzw. chyżka;  ponieważ na bystrzu woda jest najgłębsza, trzymanie się jego środka podczas spływania jest najbezpieczniejsze, oczywiście jeżeli fale nie są zbyt duże a kierunkiem docelowym nie jest przeszkoda, wówczas należy zejść z bystrza na chyżkę albo i dalej, choć to ostatnie wiąże się zazwyczaj z wpłynięciem do cofki.

Bród– wypłycenie, po którym można przejść na drugi brzeg rzeki.

Burta– boczna ściana kajaka, patrząc w stronę dziobu widzimy odpowiednio prawą i lewą burtę.

Canoe (kanu, kanadyjka)- nazwa łódki z otwartym pokładem, którą pływa się przy pomocy pagajów, czyli wioseł z jednym piórem. W kanadyjce klęczy się lub siedzi przodem do kierunku płynięcia.

Canoe-rodeo (rodeo kajakowe) – dyscyplina kajakowa polegająca na wykonywaniu różnorodnych złożonych figur we wszystkich płaszczyznach. Najczęściej miejscem rodeo jest odwój lub fale.

Ciek – ogólne określenie wód płynących w wyraźnym, otwartym korycie

Chyżka– linia pomiędzy spokojną wodą lub cofką a bystrzem

Cofka– prąd odwrotny do nurtu, tworzy się zwykle za dużymi przeszkodami, za bystrzem, w zakolu rzeki.

Cumka– kawałek linki przymocowanej zwykle do dziobu lub rufy, służący do przywiązywania kajaka w czasie postoju. Przydaje się podczas „dni pieszego kajakarza” gdy musimy burłaczyć, czyli ciągnąć kajak brodząc po zbyt płytkiej wodzie.

Czytanie wody– umiejętność rozpoznawania przeszkód i wybierania odpowiedniej drogi płynięcia na podstawie oznak na lustrze wody.

Czerwona latarnia– ostatnia osada w szyku, poza którą nie wolno zostawać.

Człowiek-żaba– metoda ratowania ludzi i sprzętu, kajakarz-ratownik operujący w nurcie uwiązany na linie trzymanej przez innych na brzegu.

Dorzecze – obszar odwadniany przez system rzeczny składający się z rzeki gł. z dopływami.

Dziób– przednia część kajaka.

Eskimoska– odwrócenie kajaka po wywrotce, bez opuszczenia kokpitu, zwykle przy pomocy wiosła i odpowiedniego ruchu bioder.

Fartuch– wodoodporny materiał chroniący kokpit przed zalaniem, rzadko wykorzystywany w kajakarstwie rekreacyjnym.

Fiord – wąska, długa, często rozgałęziona i b. głęboka (do 1300 m) zatoka mor. powstała w wyniku zalania przez morze (najczęściej z powodu eustatycznego podnoszenia się poziomu morza po stopieniu się lodowców) dolnych części żłobów (dolin) lodowcowych.

Grzęda – kilka następujących po sobie progów skalnych.

Instruktor – gość, który może nauczyć nas pływać w kajaku i pomóc wydostać się z wielu opresji.

Jaz- urządzenie hydrotechniczne spiętrzające wodę powyżej jednego metra, z ruchomymi zastawkami.

Kabina– w żargonie, nieplanowane opuszczenie kajaka, wywrotka.

Kabiniarz – gość, który zrobił kabinę. Pogardliwe określenie kajakarza o wątpliwym poziomie technicznym.

Kajak– mała jednostka pływająca, przykryta pokładem, w której siedzi się przodem do kierunku płynięciem wiosłując dwupiórowym wiosłem. Kajaki najczęściej produkuje się z laminatu poliestrowo-szklanego lub polietylenu.

Kajakarstwo – dyscyplina sportowa obejmująca wyścigi na kajakach i kanadyjkach; także rodzaj turystyki wodnej.

Kanał – sztuczne koryto prowadzące wodę w sposób ciągły lub okresowy, o szerokości dna co najmniej 1,5 m przy ich ujściu lub ujęciu.

Kamizelka asekuracyjna– środek bezpieczeństwa zwiększający naszą wyporność, obowiązkowy na wodach otwartych i górskich.

Kask z gardą – kask z osłoną na twarz, może być w formie kraty lub pełnej.

Kokpit– miejsce gdzie siedzi kajakarz, otwór w pokładzie.

Komory wypornościowe – plastikowe balony wypełnione powietrzem powodujące niezatapialność kajaka.

Kontra– manewr pozwalający na skręcanie i hamowanie, polega na zagarnięciu wody bez odwracania pióra w kierunku dziobu kajaka.

Kontra płaska – szerokie pociągnięcie wiosłem od tyło do przodu z piórem płasko ułożonym na wodzie. Jest to podstawowy manewr umożliwiający sterowanie kajakiem.

Kontra hakowa – ruch wiosła służący do zmiany kierunku łodzi wykonywany na wzór manewru skrętu stosowany przez kanadyjkarzy. Bardziej zaawansowana forma sterowania kajakiem.

Kontra czeska – (patrz kontra hakowa).

Koryto rzeki – najniżej położona część doliny rzeki, w której ma miejsce stały przepływ wody.

Kra – amarznięta woda mająca konsystencję lodu, powstaje z przemarzniętych krążków śryzu, kruszenia się lodu brzegowego i kruszenia się pokrywy lodowej.

Laminat– kompozyt, z którego produkowane są kajaki, najczęściej to mata szklana przesycona żywicą poliestrową.

Lepa – warstwa zbitego, przesączonego wodą śniegu, powstająca na rzece w czasie obfitych opadów śniegu.

Lód denny – lód powstający na dnie cieku podczas wypromieniowywania ciepła z dna koryta.

Meander– zakole na rzece, bardzo częste na terenach nizinnych.

Naciąganie– manewr przesuwania kajaka w bok, poprzez zagarnianie wody w stronę burty.

Nurt – warstwa w masie płynącej wody, która jest najszybsza; jej największa prędkość w porównaniu do pozostałej masy wody wynika z poruszania się jej w najgłębszej części koryta rzeki, a więc tam, gdzie opory podłoża są najmniejsze; nurt w obrębie koryta płynie serpentynami, które są tym większe, im niższy jest stan wody i bardziej łagodne łuki koryta; na ogół nurt trzyma się brzegu wklęsłego; płynąc linią nurtu, płyniemy najszybciej i najbezpieczniej, ponieważ jest to struga wody najgłębsza i najszybsza.

Odprawa– zebranie wszystkich uczestników i kadry przed rozpoczęciem każdego etapu spływu, odprawa powinna obejmować szkolenie, dobór osad, ustalenie szyku płynięcia, podanie informacji o planowanym etapie itd.

Odwój– poziomy walec  wodny, którego powierzchniowa część wraca w kierunku przeciwnym do nurtu. Silne odwoje o głębokiej cyrkulacji, powstające za sztucznymi progami mogą być śmiertelnie niebezpieczne i nie powinny być spływane.

Odwrotny przechył – to najczęściej ostatni moment przed wywrotką.

Oparzelisko – miejsce zawsze wolne od lodu w wyniku zasilania rzeki lub zbiornika wodnego cieplejszymi wodami gruntowymi.

Pagaj– wiosło jednopiórowe używane do pływania kanadyjkami.

Patent holowniczy – zwany tez patentem (patrz system holowniczy).

Pióro– fragment wiosła, służący do zagarniania wody.

Piórkowanie – przesuwanie kajaka w bok prostopadle do jego osi długiej poprzez cykliczne ruchy wiosłem w przód i w tył z piórem ustawionym w sposób zagarniający wodę w stronę kajaka. Trudne do opisania trzeba pokazać.

Polietylen– tworzywo sztuczne o dużej wytrzymałości służące do produkcji kajaków. Kajaki polietylenowe są dużo bardziej odporne na uszkodzenia od kajaków tradycyjnych.

Polietyleny – tak potocznie nazywane są kajaki z polietylenu.

Podpórka – zwana też szeroką podpórką to manewr pozwalający na podparcie się wiosłem o wodę i unikniecie wywrotki.

Pokrywa lodowa – powstaje wskutek zamarznięcia wód stojących oraz na rzekach w wyniku zatrzymania się śryzu i łączenia się kry; może pokryć całą lub część powierzchni rzeki lub zbiornika wodnego.

Promowanie– przepływaniem kajakiem z jednej strony rzeki na drugą, poprzez wiosłowanie równoważące siłę nurtu. Manewr ten wykorzystuje się przy omijaniu przeszkód.

Próg– przeszkoda spiętrzająca wodę, naturalna lub sztuczna, niektóre progi wymagają przenoski.

Próg sztuczny – budowla wodna służąca do zmniejszenia energii płynącej wody. Miejsce szczególnie niebezpieczne przy dużej wodzie. Za każdym sztucznym progiem tworzy się odwój który może być niebezpieczny dla osób próbujących przepłynąć takie miejsce. Szczególnie niebezpieczne mogą być progi znajdujące się na rzekach nizinnych, gdyż przypadkowe spłynięcie może być zgubne w skutkach dla nie przygotowanych sprzętowo i technicznie płynących kajakarzy. Dlatego przezorni kajakarze stosują zasadę „Nie pływaj sztucznych progów bez względy na wysokość lub ilość wody”.

Przemiał– płycizna przegradzająca koryto, pomiędzy brzegiem wklęsłym i wypukłym, gdzie główny nurt przechodzi na drugą stronę.

Przenoska– przenoszenie brzegiem kajaków celem ominięcia miejsca, którego nie da się przepłynąć, na przykład zapory.

Raft – ponton do pływania po rzekach górskich.

Raftting– spływ górską rzeką na raftach czyli specjalnych pontonach.

Reperaturka– zestaw służący do doraźnego łatania kajaka (żywica, utwardzacz, mata szklana, papier ścierny) laminatowego. W praktyce często zastępowany „izolepą”, czyli mocną taśmą izolacyjną.

Rów – sztuczne koryto prowadzące wodę w sposób ciągły lub okresowy, o szerokości dna mniejszej niż 1,5 m przy ich ujściu.

Rufa– tylna część kajaka.

Rzeka – naturalny ciek powstający z połączenia potoków lub wypływający z jeziora, źródła, mokradła (rzadziej).

Rzutka– polecany element ekwipunku asekuracyjno-ratunkowego. Lina z pływakiem, która rzucona wysuwa się ze specjalnego woreczka. Świetnie nadaje się też do suszenia bielizny.

Skala trudności WW – VI stopniowa skala określając trudność rzek górskich. WW I – najłatwiejszy, WW VI – najtrudniejszy.

Slap– mały wodospadzik.

Spadek rzeki – stosunek różnicy wysokości między dwoma przekrojami poprzecznymi rzeki do długości odcinka mierzonego z biegiem rzeki między tymi przekrojami; stosunek ten określamy w promilach (‰) lub procentach (%); przykładowo jeśli zwierciadło wody na odcinku 1 kilometra obniżyło się o 50 cm to spadek rzeki wynosił 0,5‰ lub 0,05%; zasadniczo im większy spadek tym siła nurtu i trudność rzeki są wyższe.

Spływ – przepłynięcie turystycznego szlaku wodnego; np. spływ kajakowy.

 Starorzecze – jedno lub kilka dawnych zakoli rzeki, odcięte choćby częściowo od koryta, w którym nie płynie już nurt rzeki, w związku z tym zarastające i unikające zanikowi; starorzecza Wisły to wiśliska.

Ster– urządzenie służące do skręcania, przydatne do utrzymania kierunku na otwartych akwenach, rzadko stosowane na niewielkich rzekach.

Sternik– osoba siedząca w dwuosobowym kajaku z tyłu, odpowiedzialna za sterowanie, w miarę możliwości powinna być bardziej doświadczona i cięższa, w praktyce przy osadach mieszanych jest to najczęściej mężczyzna.

Stopień wodny – skokowa różnica poziomów wody w rzece, potoku, strudze lub kanale, spowodowana spiętrzeniem wody, np. wskutek przegrodzenia rzeki zaporą b) zespół budowli hydrotechnicznych (np. jaz, śluza itp.) umożliwiających pełne wykorzystanie spiętrzenia wody.

System holowniczy – około dwóch metrów linki lub taśmy zakończonej karabinkiem z jednej strony i przymocowanej do pasa bezpiecznikowego kamizelki z drugiej. To proste urządzenie jest bardzo skuteczne w holowaniu sprzętu lub nieprzytomnego kajakarza.

Szachownica – szypot składający się z wielkich głazów, między którymi trzeba płynąć slalomem.

Szlakowy– osoba siedząca w kajaku z przodu.

Szyk płynięcia– ustalony porządek płynięcia kajaków na spływie kajakowym.

Szypot – odcinek rzeki na całej szerokości i długości pokryty wystającymi ponad zwierciadło wody kamieniami.

Śluza – urządzenie stosowane w kanałach żeglugowych, umożliwiające przepływanie statków i barek między zbiornikami o różnych poziomach wody; zawiera jedną lub kilka komór ograniczonych ruchomymi zamknięciami.

Śródlądowe drogi wodne – wody powierzchniowe, na których, z uwagi na warunki hydrologiczne oraz istniejące urządzenia wodne, możliwy jest przewóz osób i towarów statkami żeglugi śródlądowej.

Śryż – gąbczasta masa złożona z luźnych igiełek lodowych i wody; jego powstanie wiąże się z silnym przechłodzeniem wody na skutek wypromieniowania ciepła z wody do atmosfery, np. podczas bezchmurnych nocy; wokół cząstek materiału unoszonych przez wodę tworzą się kryształy lodu; na rzece pojawia się nagle i w ciągu kilku godzin może pokryć całą powierzchnię rzeki, płynąc z prądem, śryż zbija się w większe plastry a na skutek ocierania się, kształtuje w regularne krążki; środkowa część krążka zamarzając staje się krą.

Tratwa– grupa złączonych burtami kajaków, spławiająca się z nurtem, częsty obrazek na spływach rekreacyjnych.

Trawers – manewr polegający na szybkim przejściu w poprzek nurtu wykorzystując jego siłę.

Trudność szlaku kajakowego– warunki występujące na danej rzece: szybkość nurtu, bystrza, progi, zakręty itd., mierzone  międzynarodową skalą.

Uciążliwość szlaku kajakowego– stosunek czasu potrzebnego do opuszczenia kajaka i pokonania przeszkód do czasu płynięcia, mierzony sześciostopniową skalą.

Urządzenia wodne – budowle piętrzące, upustowe, przeciwpowodziowe i regulacyjne, kanały i rowy, obiekty zbiorników i stopni wodnych, obiekty energetyki wodnej, wyloty urządzeń kanalizacyjnych służące do wprowadzania ścieków do wód, mury oporowe, bulwary, nabrzeża, pomosty, przystanie, kąpieliska, stałe urządzenia służące do dokonywania przewozów międzybrzegowych.

Uskok – połączenie bystrz, progów, odwojów, szypotów, wirów, charakteryzujące się znacznym obniżeniem zwierciadła wody; najbardziej znanym uskokiem w Polsce był Ptasi Uskok na Dunajcu, obecnie na dnie Zalewu Czorsztyńskiego.

Warkocz– fragment szybkiego nurtu za przewężeniem bystrza. Wbrew pozorom właśnie tam należy płynąć.

Wejście do cofki – manewr pozwalający zatrzymanie się w cofce (patrz cofka).

Wiosło– urządzenie służące do napędzania kajaka, składające się z drążka i piór. Najpopularniejsze wiosła są wykonane z drewna, tworzyw sztucznych lub lekkich stopów. Wiosło może być proste (kąt skrętu piór 0 stopni) lub skrętne. Wiosłowanie tym ostatnim wymaga przekręcania nadgarstka.

WW– skrót od angielskiego Biała Woda (White Water) lub dzika woda (Wild Water) oznaczający kajakarstwo górskie.

Wyjście na nurt – element techniki pozwalający na bezpieczne i skuteczne dostanie się na nurt.

Zapora– urządzenie hydrotechniczne spiętrzające wodę powyżej 5 metrów.

Zwara– falujący ślad na wodzie w kształcie litery V zwróconej rozwarciem w dół rzeki, wywołany ostrą sterczącą przeszkodą (np. kołek, szpiczasty kamień), dochodzącą w pobliże lustra wody lub nawet je przekraczającą.

Zwałkowe kajakarstwo– pływanie kajakiem po rzekach z dużą ilością „zwałek”, czyli powalonych drzew.

 


„Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich Europa inwestująca w obszary wiejskie”
Strona internetowa opracowana przez lokalne grupy działania realizujące projekt współpracy pn. „Rozwój i promocja turystyki kajakowej na rzece Wieprz”. Strona internetowa jest współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach poddziałania 19.3. Przygotowanie i realizacja działań w zakresie współpracy z lokalną grupą działania. Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Instytucja Zarządzająca PROW 2014-2020 – Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi.